علاقه‌مندان به غذا عاشق رگه‌های چربی خامه‌ای در استیک واگیو هستند. اما در بدن انسان، همین نوع چربی که دانشمندان آن را «بافت چربی درون‌عضلانی» یا IMAT (Intramuscular Adipose Tissue) می‌نامند، نشانه خطر است.
رابطه IMAT با بیماری‌ها
پزشکان سال‌هاست متوجه شده‌اند بیمارانی که سطح IMAT بالایی دارند، معمولاً وضعیت جسمی بدتری تجربه می‌کنند. این نوع چربی در افراد مبتلا به:
- چاقی
- دیابت نوع دوم
- اختلالات عصبی‌عضلانی مانند دیستروفی عضلانی دوشن
- بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی مانند ALS
شایع است. حتی در برخی کلینیک‌ها، سطح IMAT به عنوان شاخصی برای بررسی سرعت پیشرفت بیماری تحت نظر قرار می‌گیرد.
آیا چربی فقط یک همراه است یا علت ضعف عضله؟
دکتر دانیل کوپینکه، دانشیار فارماکولوژی و درمان‌شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه فلوریدا، تصمیم گرفت این معما را حل کند. او گفت:
«می‌خواستیم بفهمیم نقش دقیق چربی درون‌عضلانی در سلامت عضله چیست.»
نتیجه مطالعه او گویای آن است که این نوع چربی، عامل فعال در کاهش عملکرد عضله است؛ نه صرفاً یک همراه بی‌تقصیر.
مسدودسازی نفوذ چربی به محل آسیب
چگونه عضلات ترمیم می‌شوند؟
در شرایط عادی، پس از کشیدگی یا پارگی عضله، سلول‌های ماهواره‌ای که نقش سلول‌های بنیادی را دارند، فعال می‌شوند، تقسیم می‌شوند و با هم ترکیب شده و بافت عضلانی جدیدی می‌سازند. در افراد سالم، این فرایند اندازه و قدرت عضله را بازیابی می‌کند.
آزمایش روی موش‌ها با مدل mFATBLOCK
در این مطالعه، تیم تحقیقاتی موش‌هایی با نام mFATBLOCK را مهندسی کرد. این موش‌ها به‌طور عادی دچار آسیب عضلانی می‌شدند، اما دستکاری ژنتیکی اجازه نمی‌داد سلول‌های چربی به محل زخم نفوذ کنند.
مقایسه نتایج حیرت‌انگیز بود:
- در موش‌های معمولی، قطرات چربی وارد ناحیه آسیب‌دیده شده و بین رشته‌های در حال بازسازی قرار گرفتند.
- زیر میکروسکوپ، فیبرهای عضلانی این موش‌ها نامنظم و کوچک دیده می‌شدند.
- چربی حدود ۱۲٪ از حجم کل عضله را اشغال کرده بود.
- قدرت تولیدی عضله در مقایسه با گروه کنترل بسیار کمتر بود.
کوپینکه گفت:
«این کاهش مستقیم قدرت عضله را به دنبال داشت. عضلات مرمری نمی‌توانند همان مقدار نیرو را مانند عضله سالم تولید کنند.»
چربی‌ها فضای ترمیم را اشغال می‌کنند
کوپینکه این تأثیر را به پاک‌سازی خاکستر جنگل برای رشد نهال‌ها تشبیه کرد. حال تصور کنید به جای خاک تمیز، صخره‌های بزرگ سر راه باقی مانده باشند. هرجا سنگی باشد، درختی رشد نمی‌کند.
سلول‌های چربی نیز چنین نقشی دارند. وقتی وارد عضله می‌شوند، رشته‌های عضلانی دیگر نمی‌توانند رشد کنند. سلول‌های ماهواره‌ای تلاش می‌کنند بافت جدید بسازند، اما چارچوب آن‌ها دور چربی‌ها می‌پیچد و در نتیجه رشته‌هایی ضعیف و بی‌نظم شکل می‌گیرد.
پایان یک تصور غلط
مطالعه نشان می‌دهد IMAT صرفاً یک مخزن ذخیره چربی نیست، بلکه مانعی ساختاری برای بازسازی عضله است. این یافته‌ها پیامدهای گسترده‌ای در حوزه پزشکی ورزشی، دیستروفی عضلانی، و کاهش عضله ناشی از افزایش سن (سارکوپنیا) دارد.
چربی مخفی را با ورزش بسوزانید
خبر خوب
IMAT همان‌طور که چربی شکمی با سوزاندن کالری کمتر می‌شود، نیز قابل کاهش است. کوپینکه توضیح داد:
«می‌توانید سلول‌های چربی خود را کوچک کنید. با کاهش فضایی که چربی در عضله اشغال کرده، فیبرهای عضلانی فضای بیشتری برای رشد خواهند داشت.»
ورزش، هم متابولیسم را افزایش می‌دهد، هم سلول‌های ماهواره‌ای را برای ترکیب تحریک می‌کند. البته در این مطالعه، تمرین‌های خاصی بررسی نشده‌اند.
اندازه‌گیری چربی پنهان
از آن‌جایی‌که IMAT در عمق بافت قرار دارد، با ترازو یا آینه دیده نمی‌شود. اما ابزارهایی مانند MRI و سونوگرافی می‌توانند میزان آن را نشان دهند. کوپینکه امیدوار است که در آینده، ترکیب این ابزارها با رژیم و ورزش، راهی برای حذف چربی مرمری باشد.
اگر داده‌های مربوط به موش‌ها در انسان نیز صادق باشد، کاهش IMAT می‌تواند به فیبرهای ترمیمی اجازه بدهد که به‌درستی هم‌راستا و ضخیم شوند و قدرت از دست رفته را بازیابی کنند.
بازنگری در درمان بیماری‌های عضلانی
اول چربی، بعد رشد
یافته‌های جدید نشان می‌دهند به جای تمرکز صرف بر تحریک رشد یا پیوند سلول‌های بنیادی، پزشکان باید ابتدا چربی‌های مانع را هدف قرار دهند.
راه‌های پیشنهادی:
- داروهای متابولیکی
- درمان‌های هورمونی
- بیولوژیک‌های جدید برای جلوگیری از تبدیل سلول‌های پیش‌ساز به چربی
مدل موش mFATBLOCK بستر مناسبی برای آزمایش این روش‌ها فراهم کرده است.
کوپینکه می‌گوید:
«با هموار کردن مسیر برای ترمیم صحیح فیبرهای عضلانی، شاید بتوانیم عملکرد و قدرت را در میلیون‌ها فرد مبتلا به این بیماری‌های ناتوان‌کننده بازیابی کنیم.»
در حال حاضر، آزمایشگاه او در حال بررسی این است که چرا برخی بیماری‌ها باعث نفوذ چربی به عضله می‌شوند، اما برخی دیگر نه. همچنین آن‌ها در حال بررسی نقش رژیم غذایی در تسریع کوچک شدن IMAT هستند.
جمع‌بندی: مراقب عضله‌های مرمری باشید!
پیام نهایی این مطالعه هم تلخ است و هم امیدبخش: استیک مرمری در دهان آب می‌شود، اما عضله مرمری ممکن است قدرت شما را بدزدد — مگر آن‌که چربی را بسوزانید و راه را برای رشد فیبرها باز کنید.
