اگر تا به حال بی‌خوابی شبانه خود را به یک برش پیتزا یا یک کاسه بستنی نسبت داده‌اید، تنها نیستید؛ و شاید هم حق با شما باشد.
بر اساس یک مطالعه جدید روی بیش از ۱۰۰۰ دانشجوی کانادایی، حساسیت‌های غذایی خاص، به ویژه عدم تحمل لاکتوز، می‌توانند منجر به خواب بی‌کیفیت و افزایش کابوس‌های ناراحت‌کننده شوند.
ارتباط عدم تحمل لاکتوز با کابوس‌ها
توره نیلسن، نویسنده اصلی این مطالعه از دانشگاه مونترال، می‌گوید:
«شدت کابوس‌ها ارتباط قوی با عدم تحمل لاکتوز و سایر آلرژی‌های غذایی دارد.»
او افزود: «این یافته‌های جدید نشان می‌دهد که تغییر عادات غذایی برای افرادی که دچار برخی حساسیت‌های غذایی هستند، می‌تواند کابوس‌ها را کاهش دهد.»
بررسی ارتباط رژیم غذایی و خواب
پیش‌زمینه‌ای از باورهای عمومی
از گذشته گفته می‌شد که یک وعده غذایی سنگین یا نامناسب می‌تواند خواب شبانه را خراب کند. اما داده‌های علمی در این زمینه بسیار محدود بوده‌اند.
جزئیات مطالعه
برای بررسی دقیق‌تر، تیم نیلسن از ۱۰۸۲ دانشجوی دانشگاه مک‌اوان در ادمونتون نظرسنجی کردند. در این نظرسنجی درباره عادات غذایی، زمان خواب و بیداری، کیفیت کلی خواب، میزان به خاطر سپردن خواب‌ها، و دفعات کابوس‌ها سوال شد.
سپس محققان بر الگوهای غذایی، آلرژی‌ها یا عدم تحمل‌های غذایی شناخته شده، و باور شخصی شرکت‌کنندگان درباره تاثیر برخی غذاها بر خواب تمرکز کردند.
یافته‌های کلیدی
- حدود یک سوم از شرکت‌کنندگان گزارش دادند که به طور مکرر کابوس می‌بینند.
- زنان نسبت به مردان، خواب‌های خود را بیشتر به خاطر می‌آوردند و خواب ضعیف‌تری داشتند.
- زنان تقریباً دو برابر بیشتر از مردان، حساسیت‌های غذایی را گزارش کردند.
- حدود ۴۰ درصد دانشجویان معتقد بودند که غذا خوردن در اواخر شب یا مواد خاصی بر خواب آن‌ها تاثیر دارد.
- تقریبا ۲۵ درصد فکر می‌کردند که برخی غذاها شب آن‌ها را بدتر می‌کنند.
نقش لبنیات در اختلال خواب
غذاهای متهم
در میان افرادی که مشکلات خواب خود را به غذا نسبت می‌دادند، شیرینی‌ها، غذاهای تند و محصولات لبنی بیشترین سهم را داشتند.
الگوی مشخص در داده‌ها
هنگامی که محققان حساسیت‌های غذایی تشخیص داده شده را با دفعات کابوس مقایسه کردند، یک الگوی مشخص ظاهر شد.
دانشجویانی که عدم تحمل لاکتوز داشتند:
- در شب دچار ناراحتی‌های گوارشی بیشتری بودند.
- کابوس‌های بیشتری را به خاطر می‌آوردند.
- کیفیت خواب خود را پایین‌تر ارزیابی می‌کردند.
نیلسن می‌گوید: «کابوس‌ها برای افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند و علائم شدید گوارشی را تجربه می‌کنند، بدتر است. این منطقی است زیرا می‌دانیم که سایر احساسات بدنی نیز می‌توانند بر محتوای خواب تاثیر بگذارند.»
مکانیزم احتمالی
هنگامی که لاکتوز هضم نشده در بدن گاز و گرفتگی ایجاد می‌کند، این ناراحتی می‌تواند به مغز در حال خواب انتقال پیدا کند، باعث ایجاد تصاویر تهدیدکننده شود و بیداری ناگهانی را به دنبال داشته باشد.
بیداری‌های مکرر مانع از ورود بدن به مراحل عمیق و ترمیم‌کننده خواب می‌شود و می‌تواند یک چرخه معیوب از ترس و اختلال خواب ایجاد کند.
سیگنال‌های ناراحتی در مغز
باور عمومی در مورد غذا و خواب
تنها حدود ۵ درصد از دانشجویان معتقد بودند که غذاهای خاص بر محتوای خواب آن‌ها تاثیر دارد، اما همین تعداد اندک اغلب لبنیات یا خوراکی‌های شیرین را مقصر می‌دانستند.
جالب است که یک مطالعه مشابه که نیلسن ۱۱ سال پیش انجام داده بود، سهم بیشتری از دانشجویان را نشان می‌داد که باور داشتند غذا بر خواب آن‌ها تاثیر دارد.
این کاهش ممکن است نتیجه افزایش آگاهی عمومی درباره آلرژی‌های غذایی باشد. به عنوان مثال، افرادی که می‌دانند شیر معده آن‌ها را اذیت می‌کند، ممکن است شب‌ها از مصرف آن اجتناب کنند و ارتباط واضح‌تری احساس نکنند.
ارتباط روده و مغز
با این حال، یافته‌های جدید با موج علمی گسترده‌تری درباره «محور روده – مغز» همسو است. این محور یک شبکه ارتباطی دو طرفه است که اجازه می‌دهد ناراحتی گوارشی بر خلق‌وخو، شناخت و حتی محتوای خواب تاثیر بگذارد.
حتی صداهای خفیف معده نیز می‌توانند سیگنال‌های هشداردهنده به مغز بفرستند و آن را به نوشتن سناریوهای تاریک در خواب سوق دهند.
آیا غذا واقعا بر خواب تاثیر می‌گذارد؟
محدودیت‌های تحقیق
البته، همبستگی لزوماً به معنای علت نیست. افرادی که رژیم غذایی ناسالم دارند ممکن است بد بخوابند، اما کم‌خوابی مزمن نیز می‌تواند میل به غذاهای راحت و ناسالم را افزایش دهد. استرس، ورزش و ژنتیک نیز عوامل تاثیرگذار دیگر هستند.
نیلسن خواستار انجام آزمایش‌های کنترل‌شده است؛ به این صورت که داوطلبان قبل از خواب لبنیات یا میان‌وعده‌های جایگزین مصرف کنند و در این حین فعالیت روده، امواج مغزی و محتوای خواب آن‌ها بررسی شود.
او می‌گوید: «اغلب از ما می‌پرسند که آیا غذا بر خواب تاثیر دارد یا خیر – مخصوصاً در مناسبت‌هایی که با غذا مرتبط هستند. حالا ما تا حدودی پاسخ داریم.»
سوالات باز
با این حال، سوالات زیادی باقی مانده است:
- آیا عدم تحمل‌های دیگر مانند حساسیت به گلوتن نیز می‌تواند محتوای خواب را تغییر دهد؟
- آیا این اثرات در بزرگسالان مسن یا کودکان متفاوت است؟
- سلامت روان که هم بر رژیم غذایی و هم بر خواب تاثیر دارد، چه نقشی در این میان ایفا می‌کند؟
توصیه‌هایی برای پیشگیری از کابوس‌ها
راهکارهای عملی
تا زمانی که تحقیقات دقیق‌تری انجام شود، توصیه‌ها کاملاً واضح است: اگر می‌دانید که شیر یا پنیر برای شما مشکل ایجاد می‌کند، از مصرف آن‌ها در ساعات پایانی شب اجتناب کنید – مخصوصاً اگر از کابوس‌ها رنج می‌برید.
برای افرادی که مستعد سوء هاضمه هنگام خواب هستند، صرف شام‌های سبک‌تر و زودتر و پرهیز از میان‌وعده‌های شیرین یا تند می‌تواند مفید باشد.
اهمیت زمان و نوع غذا
به طور کلی، این مطالعه اهمیت بهداشت خواب را فراتر از صفحه‌های نور آبی و پرده‌های تاریک مطرح می‌کند و رژیم غذایی و زمان‌بندی غذا را نیز در نظر می‌گیرد. دستگاه گوارش ما حتی در شب خاموش نمی‌شود؛ شکایات آن می‌توانند به وضوح در تئاتر خواب شنیده شوند.
تا زمانی که پژوهش‌های دقیق درباره مصرف پنیر قبل از خواب انجام شود، اعتدال در آشپزخانه بهترین راه برای داشتن خواب‌های شیرین‌تر و شب‌های آرام‌تر است.
این مطالعه در مجله Frontiers in Psychology منتشر شده است.
