همه می‌دانند که بی‌خوابی می‌تواند باعث خستگی و کسالت روزانه شود. اما آنچه کمتر شناخته شده، این است که تنها چند شب کم‌خوابی می‌تواند بدون علائم ظاهری، سلامت قلب شما را به‌صورت پنهان تهدید کند.
در مطالعه‌ای جدید، مشخص شده است که خواب ناکافی باعث تغییراتی در سطح مولکولی بدن می‌شود؛ تغییراتی که به‌طور مستقیم با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی در ارتباط هستند.
مطالعه‌ای دقیق در آزمایشگاه
پژوهشی در دانشگاه اوپسالا
این تحقیق توسط دانشمندان دانشگاه اوپسالا سوئد در محیطی کاملاً کنترل‌شده انجام شد. هدف آن‌ها بررسی تأثیر کم‌خوابی بر پروتئین‌های خاصی در خون بود که با التهاب و مشکلات قلبی ارتباط دارند.
شرایط دقیق و کنترل‌شده شرکت‌کنندگان
این مطالعه روی ۱۶ مرد جوان و سالم که دارای وزن متعادل و بدون مشکل خواب بودند، انجام شد. در دو دوره جداگانه، این افراد تحت شرایط یکسانی از جمله تغذیه مشابه، فعالیت بدنی برابر، و ۳۰ دقیقه ورزش شدید در هر جلسه قرار گرفتند.
تفاوت اصلی بین دو دوره در میزان خواب بود:
- در یک دوره، آن‌ها سه شب خواب کامل داشتند.
- در دوره دیگر، تنها ۴ ساعت خواب شبانه مجاز بود.
واکنش بدن به کم‌خوابی
افزایش چشمگیر پروتئین‌های التهابی
با آنالیز نمونه‌های خون صبح و شب، دانشمندان حدود ۹۰ نوع پروتئین مختلف را بررسی کردند. نتایج شگفت‌انگیز بود: سطح بسیاری از پروتئین‌های التهابی پس از کم‌خوابی افزایش یافت.
این همان پروتئین‌هایی هستند که پیش‌تر با بیماری‌هایی مانند گرفتگی عروق کرونر و نارسایی قلبی در ارتباط بوده‌اند.
دکتر جاناتان سدرنِس، پزشک و رهبر این مطالعه، اعلام کرد:
«متأسفانه، تقریباً نیمی از مردم سوئد دچار اختلالات خواب هستند؛ به‌ویژه کارکنان شیفتی. ما به دنبال یافتن مکانیزم‌هایی بودیم که نشان دهند کم‌خوابی چگونه خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.»
کم‌خوابی در افراد سالم نیز خطرناک است
نکته جالب توجه این مطالعه آن بود که این تغییرات تنها پس از چند شب کم‌خوابی، حتی در افراد جوان و کاملاً سالم ظاهر شدند. بیشتر پژوهش‌های قبلی بر افراد مسن یا کسانی با ریسک‌های بالای قلبی متمرکز بودند.
دکتر سدرنس تأکید کرد:
«جالب بود که سطح پروتئین‌ها در افراد جوان نیز مشابه افراد مسن افزایش یافت. این بدان معناست که اهمیت خواب کافی باید از سنین پایین برای حفظ سلامت قلب مورد توجه قرار گیرد.»
ورزش در کنار خواب چه نقشی دارد؟
فواید ورزش و محدودیت‌های آن در کم‌خوابی
در بخش دیگری از مطالعه، تأثیر ورزش در شرایط خواب متفاوت بررسی شد. برخی از پروتئین‌های مرتبط با فواید ورزش حتی با وجود کم‌خوابی هم افزایش یافتند. اما واکنش کلی بدن به تمرین شدید در شرایط خواب محدود، متفاوت بود.
محققان پیش‌تر دریافته بودند که ورزش بدون خواب کافی ممکن است به سلول‌های عضلانی قلب فشار بیشتری وارد کند.
دکتر سدرنس گفت:
«ورزش می‌تواند بخشی از اثرات منفی کم‌خوابی را جبران کند، اما نباید فراموش کرد که هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین عملکرد حیاتی خواب شود.»
مسیرهای آینده پژوهش
سوالات بی‌پاسخ
با وجود نتایج روشن این تحقیق، همچنان سوالات بسیاری باقی مانده است.
- آیا همین تغییرات در زنان، سالمندان یا افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هم رخ می‌دهد؟
- تاثیر کم‌خوابی در افرادی با الگوهای خواب متفاوت چگونه است؟
دکتر سدرنس افزود:
«تحقیقات ما ادامه دارد تا بتوانیم دستورالعمل‌های دقیق‌تری درباره تعامل خواب، ورزش و سبک زندگی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی ارائه دهیم.»
پیام پایانی: قلب سالم با خواب کافی آغاز می‌شود
در حال حاضر، پیام این پژوهش بسیار ساده و واضح است: خواب کافی فقط برای احساس سرحال بودن نیست؛ بلکه می‌تواند یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌های محافظت از سلامت قلب شما باشد.
این مطالعه کامل در نشریه Biomarker Research منتشر شده است.
