خواب بر تمامی جنبه‌های زندگی ما، از سلامت جسمی گرفته تا تعادل عاطفی، تأثیر می‌گذارد. مطالعه‌ای که به تازگی توسط دکتر مارکوس هارینگتون از دانشگاه شرق آنگلیا (UEA) انجام شده، ارتباط بین کمبود خواب، خاطرات ناخواسته و مشکلات سلامت روانی را روشن می‌کند.
این پژوهش که در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شده است، نشان می‌دهد که چگونه خواب بر توانایی مغز در کنترل افکار مزاحم – که عاملی کلیدی در سلامت عاطفی است – تأثیر می‌گذارد.
تأثیر خواب بر خاطرات
مطالعه به یک سؤال قدیمی پاسخ می‌دهد: چرا عادات بد خواب اغلب منجر به مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی می‌شوند؟
خواب نقش حیاتی در بازسازی روزانه مغز، به‌ویژه در بخش‌هایی که حافظه و تنظیم عاطفی را کنترل می‌کنند، ایفا می‌کند.
دکتر هارینگتون توضیح می‌دهد:
«خاطرات تجربیات ناخوشایند می‌توانند به آگاهی هوشیار ما وارد شوند، اغلب به‌واسطه یادآورها. برای بیشتر افراد، این لحظات به‌سرعت می‌گذرند، اما برای کسانی که دچار اختلالاتی مانند افسردگی یا PTSD هستند، این خاطرات زنده و مکرر می‌شوند.»
تغییرات مغز در اثر کمبود خواب
برای بررسی این ارتباط، تیم تحقیقاتی آزمایشی را با مشارکت ۸۵ فرد سالم انجام داد. این افراد به دو گروه تقسیم شدند: گروهی که شب را در آزمایشگاه خواب به استراحت گذراندند و گروهی که بیدار ماندند.
روز بعد، هر دو گروه تحت اسکن MRI عملکردی، وظایف مربوط به سرکوب حافظه را انجام دادند. این فرآیند به محققان کمک کرد مناطقی از مغز را که در سرکوب خاطرات فعال یا غیرفعال بودند، شناسایی کنند.
نتایج نشان داد که شرکت‌کنندگانی که خوابیده بودند، فعالیت بیشتری در قشر جلویی پشتی راست مغز (dorsolateral prefrontal cortex) – ناحیه‌ای که برای کنترل افکار، اعمال و احساسات حیاتی است – نشان دادند. در مقابل، کسانی که خواب نداشتند، فعالیت کمتری در این منطقه داشتند.
علاوه بر این، افراد محروم از خواب در حین تلاش برای سرکوب خاطرات ناخواسته، فعالیت بیشتری در هیپوکامپ (مرکز بازیابی حافظه در مغز) نشان دادند.
خواب REM: کلید مقاومت عاطفی
در میان کسانی که خوابیده بودند، کیفیت خواب تفاوت ایجاد کرد. افرادی که زمان بیشتری را در مرحله خواب REM (حرکت سریع چشم) سپری کردند، عملکرد بهتری در سرکوب خاطرات داشتند.
این کشف نشان می‌دهد که خواب REM برای تنظیم عاطفی و سلامت روان اهمیت ویژه‌ای دارد.
پیامدهای عملی برای بهبود خواب
علاوه بر بینش‌های علمی، این یافته‌ها اقدامات عملی را نیز نشان می‌دهند:
- اولویت دادن به خواب: سعی کنید هر شب ۷ تا ۹ ساعت خواب با کیفیت داشته باشید.
- ایجاد محیط خواب مناسب: اتاق خواب را تاریک، ساکت و خنک نگه دارید.
- کاهش محرک‌ها: از مصرف کافئین و استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب خودداری کنید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: مدیتیشن یا تنفس عمیق می‌تواند ذهن را برای خواب آماده کند.
پرسش‌های بی‌پاسخ و تحقیقات آینده
این مطالعه سؤالات جذابی را درباره نقش گسترده‌تر خواب در عملکرد مغز مطرح می‌کند:
- آیا بهبود خواب REM از طریق تکنولوژی یا دارو می‌تواند درمان‌های جدیدی برای اختلالات روانی ارائه دهد؟
- کمبود خواب مزمن، مانند آنچه که در شیفت‌های کاری رخ می‌دهد، چگونه بر کنترل حافظه در طول زمان تأثیر می‌گذارد؟
خواب و سلامت روان
این پژوهش نشان می‌دهد که خواب چیزی فراتر از استراحت روزانه است؛ فرآیندی حیاتی است که ذهن ما را مقاوم و متعادل نگه می‌دارد. بهبود عادات خواب می‌تواند یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای حمایت از سلامت روان باشد.
