در این مطالعه مشخص شد که تمرینات مقاومتی دو بار در هفته می‌تواند به حفظ ساختار مغز و بهبود حافظه در افراد مسنی که دچار اختلال شناختی خفیف هستند، کمک کند. این روش کم‌هزینه، امیدی برای کند کردن یا حتی پیشگیری از بروز زوال عقل به شمار می‌آید.
یک متحد قوی در برابر زوال عقل
این تحقیق در دانشگاه ایالتی کامپیناس (UNICAMP) در سائوپائولوی برزیل انجام شده است. شرکت‌کنندگان، ۴۴ فرد دارای اختلال شناختی خفیف بودند که این وضعیت مرحله‌ای بین سالمندی طبیعی و ابتدای بیماری آلزایمر محسوب می‌شود.
به گفته «ایزادورا ریبیرو»، نویسنده اول مقاله و دانشجوی دکترای علوم پزشکی در UNICAMP:
«ما می‌دانستیم که بهبود جسمی حاصل می‌شود، اما هدف ما بررسی اثر تمرینات مقاومتی بر مغز افراد سالمند با اختلال شناختی خفیف بود. این مطالعه نشان داد که تمرین با وزنه متحدی قوی در برابر زوال عقل است، حتی برای افرادی که در معرض خطر بالا هستند.»
تأثیر تمرینات مقاومتی بر ساختار مغز
🧬 محافظت از هیپوکامپ و پرکونئوس
شرکت‌کنندگانی که به مدت شش ماه و هفته‌ای دو جلسه تمرین با وزنه انجام دادند، بهبودهای قابل‌توجهی در عملکرد مغزی داشتند.
تصاویر MRI قبل و بعد از دوره تمرینی نشان داد که نواحی مرتبط با حافظه و آلزایمر یعنی هیپوکامپ و پرکونئوس در برابر کوچک‌شدگی مقاوم شده‌اند.
🧠 بهبود در ماده سفید مغز
همچنین بهبود در انسجام ماده سفید مشاهده شد که نشانه‌ای از سلامت نورون‌ها و مسیرهای ارتباطی مغزی است.
برای اولین‌بار: شواهدی از تأثیر ساختاری تمرین با وزنه بر مغز افراد با زوال شناختی
به گفته دکتر «مارسیو بالتازار»، سرپرست مطالعه و پژوهشگر مؤسسه علوم اعصاب و نوروتکنولوژی برزیل (BRAINN):
«نتایج این مطالعه ضرورت حضور مربیان ورزشی در سیستم سلامت عمومی را نشان می‌دهد. تقویت عضلات با کاهش خطر زوال عقل در ارتباط است. این یک روش ساده‌تر و ارزان‌تر نسبت به درمان‌های دارویی پیچیده است.»
تمرین با وزنه به‌عنوان روشی کم‌هزینه برای مداخله در زوال عقل
💰 مقایسه با داروهای پرهزینه
پژوهشگران تأکید می‌کنند که فعالیت بدنی می‌تواند جایگزینی مؤثر و مقرون‌به‌صرفه برای درمان‌های دارویی گران‌قیمت باشد.
به‌عنوان مثال، داروهای ضد آمیلوئید که اخیراً در آمریکا تأیید شده‌اند، سالانه حدود ۳۰ هزار دلار هزینه دارند، درحالی‌که تمرین با وزنه چنین هزینه‌هایی ندارد و تأثیرگذار نیز هست.
گروه‌ها و نتایج: تمرین مقاومتی در برابر سبک زندگی بی‌تحرک
در مطالعه، شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند:
- گروهی که تحت تمرینات مقاومتی با شدت متوسط تا بالا قرار گرفتند
- گروه کنترل که سبک زندگی بی‌تحرک داشتند
فقط گروه فعال در پایان مطالعه بهبود در حافظه کلامی، سلامت نورونی و محافظت از تحلیل رفتگی مغزی را تجربه کردند. گروه کنترل همچنان دچار افت شناختی و ساختاری شد.
امید به معکوس‌سازی زوال شناختی
ریبیرو می‌گوید که مزایای تمرینات مقاومتی ممکن است با گذر زمان بیشتر نیز شود:
«در افرادی که تمرین با وزنه انجام دادند، سمت راست هیپوکامپ و پرکونئوس از تحلیل رفتگی حفظ شدند. این نشان‌دهنده اهمیت تمرینات منظم مقاومتی، به‌ویژه در سالمندان است.»
تمرینات طولانی‌تر، نتایج بهتر
وی افزود که دوره‌های تمرینی طولانی‌تر می‌تواند نتایج بهتری داشته باشد:
«در پایان مطالعه، پنج نفر از گروه تمرین حتی دیگر علائم اختلال شناختی خفیف را نداشتند. این ما را به آینده‌ای امیدوار می‌کند که شاید تمرینات چندساله حتی روند زوال عقل را معکوس کند.»
مکانیزم‌های محافظتی تمرین با وزنه برای مغز
🔬 رشد سلول‌های عصبی و کاهش التهاب
تمرینات مقاومتی هم عوامل رشد عصبی را افزایش می‌دهند و هم باعث کاهش التهاب می‌شوند که هر دو در جلوگیری از بیماری‌های نورودژنراتیو مؤثرند.
به گفته بالتازار:
«فعالیت بدنی باعث افزایش مواد شیمیایی مؤثر در رشد سلول‌های مغزی می‌شود و همچنین سلول‌های T ضدالتهاب را فعال می‌کند. هرچه پروتئین‌های التهابی در بدن بیشتر باشد، احتمال زوال عقل بیشتر است.»
بررسی پیوندهای زیستی
در ادامه، پژوهشگران سطوح پروتئین‌های ایریسین و BDNF (فاکتور نوروتروفیک مشتق‌شده از مغز) را نیز اندازه‌گیری کردند. این پروتئین‌ها با انعطاف‌پذیری مغزی و مقاومت در برابر بیماری مرتبط هستند.
ریبیرو در این باره گفت:
«ما معتقدیم که مجموعه‌ای از عوامل ضدالتهابی و محافظت‌کننده عصبی منجر به این تغییرات مثبت در ساختار مغز می‌شود.»
نتیجه‌گیری: سبک زندگی فعال، سپری در برابر زوال عقل
این مطالعه شواهدی دیگر به حجم رو به رشد تحقیقات می‌افزاید که نشان می‌دهند مداخلات سبک زندگی – مانند تمرین با وزنه – ابزارهایی قوی در مبارزه با زوال عقل هستند.
