رشته‌کوه سیرا نوادا در کالیفرنیا به قله‌های ناهموار، طبیعت بکر و درختان خاصش شناخته می‌شود. قرن‌هاست که گیاه‌شناسان و کوهنوردان از این کوه‌ها بالا می‌روند و در هر ارتفاعی با گونه‌های شناخته‌شده‌ای از مخروطیان مانند کاج لاج‌پول، فاکس‌تیل و لیمبر برخورد می‌کنند.
اما طبیعت گاهی قواعد خودش را می‌شکند. در پاییز سال گذشته، یک پیاده‌روی ساده در پارک ملی سکویا، منجر به کشفی نادر شد؛ کشفی که نه تنها رکورد ارتفاع درختان را شکست، بلکه پرسش‌های جدیدی درباره تغییرات اقلیمی و واکنش طبیعت به آن مطرح کرد.
کشفی تصادفی در دل کوهستان
پروفسور هیو سفورد؛ چشمانی تیزبین در ارتفاع بالا
پروفسور هیو سفورد از دانشگاه UC Davis که در حوزه بوم‌شناسی جنگل تخصص دارد، در حال پیاده‌روی در مرز جنگلی در دامنه جنوبی کوه کاویا بود. او در حال تماشای درختان رایج منطقه مانند فاکس‌تیل و لاج‌پول بود که ناگهان چیزی عجیب توجهش را جلب کرد.
«با خودم گفتم، این دیگه چیه؟» سفورد می‌گوید: «نزدیک شدم و دیدم یک درخت جفری‌پاین است! این اصلاً منطقی نبود. چه‌طور ممکن است درخت جفری در ارتفاع بالای ۱۱٬۵۰۰ فوت رشد کند؟»
کاج جفری در جایی که نباید باشد
کاج جفری معمولاً در جنگل‌های ارتفاع متوسط سیرا نوادا دیده می‌شود؛ همان درختانی که منظره اطراف دریاچه تاهو و ماموت لیکز را شکل می‌دهند. این درختان به‌ندرت در مناطق کوهستانی بادخیز و خشن حضور دارند. اما آنچه سفورد پیدا کرد، یک کاج جفری سالم بود که در ارتفاعی کاملاً خارج از محدوده معمولش رشد می‌کرد.
رکوردشکنی کاج جفری در ارتفاعات
کشفی فراتر از انتظار
پس از کشف اول، پروفسور سفورد دقیق‌تر به اطراف نگاه کرد. در طول مسیر، او ۱۴ درخت کاج جفری را شناسایی کرد که در ارتفاع بالای ۱۱٬۸۰۰ فوت رشد کرده بودند. برخی از آن‌ها بیش از ۲۰ سال عمر داشتند. بلندترین آن‌ها در ارتفاع ۱۲٬۶۵۷ فوت قرار داشت که رکورد قبلی این گونه را بیش از ۱۸۶۰ فوت شکست.
بالاتر از دیگر گونه‌های سنتی
جالب‌تر آن‌که این درختان، حتی بالاتر از درختان سنتی مناطق مرتفع کالیفرنیا مانند فاکس‌تیل، لیمبر و لاج‌پول رشد کرده‌اند. تاکنون هیچ‌یک از این گونه‌ها بالاتر از ۱۲٬۰۳۴ فوت مشاهده نشده بودند.
شک در داده‌ها و مدل‌ها
مشاهدات میدانی سفورد نشان می‌دهد که پایگاه‌های داده‌ای فعلی، اطلاعات ماهواره‌ای و مدل‌های علمی ممکن است به‌طور جدی، دامنه رشد واقعی برخی گونه‌ها را دست‌کم گرفته باشند.
چرا درختان به ارتفاعات بالاتری می‌روند؟
تغییر اقلیم و نقش آن در مهاجرت درختان
پاسخ احتمالی این پدیده در گرم شدن زمین نهفته است. افزایش دمای هوا و ذوب زودهنگام برف‌ها، نظم اکولوژیکی سیرا نوادا را دگرگون کرده است.
فرصت برای رشد در خاک‌های باز شده
خاک‌های کوهستانی که ماه‌ها زیر برف مدفون می‌ماندند، اکنون زودتر آب می‌شوند و فرصت کوتاهی برای جوانه‌زنی دانه‌ها فراهم می‌شود. در چنین شرایطی، گونه‌هایی مانند کاج جفری که هم در برابر سرما و هم در برابر خشکی مقاوم‌اند، می‌توانند از این فرصت‌ها استفاده کنند.
اما درختان خودشان حرکت نمی‌کنند. پس چه چیزی باعث شده این دانه‌ها به ارتفاعات بالاتر برسند؟
پرندگان، درختان و ارتفاعات کوهستانی
نقش غیرمنتظره یک پرنده حافظه‌دار
سفورد گمان می‌کند پرنده‌ای به نام «فندق‌شکن کلارک» که در ارتفاعات بالا زندگی می‌کند و حافظه فوق‌العاده‌ای دارد، در این فرایند نقش دارد.
این پرنده که به ذخیره‌سازی دانه‌های درخت پاین سفید مشهور است، احتمالاً دانه‌های گوشتی کاج جفری را نیز از ارتفاعات پایین جمع کرده و در نقاط مرتفع کوهستان پنهان می‌کند.
«شواهد اولیه نشان می‌دهد این پرنده، مانند کاری که برای کاج‌های پاین سفید انجام می‌دهد، دانه‌های کاج جفری را نیز هزاران فوت بالا آورده و در یخچال طبیعی سیرا نوادا برای مصرف تابستان ذخیره کرده است.»
برخی از این ذخیره‌ها هرگز خورده نمی‌شوند و اگر شرایط مساعد باشد (یعنی برف کمتر و خاک گرم‌تر)، همان دانه‌ها به درخت تبدیل می‌شوند و نسل جدیدی را شکل می‌دهند.
حرکت آهسته؟ نه دقیقاً
حرکت گونه‌ها دیگر آهسته و پیوسته نیست
به‌طور معمول، درختان در واکنش به تغییرات اقلیمی، به آرامی و طی دهه‌ها مهاجرت می‌کنند. اما یافته‌های سفورد نشان می‌دهد که گاهی این مهاجرت می‌تواند ناگهانی و نامنظم باشد و با کمک عوامل خارجی مانند پرندگان اتفاق بیفتد.
«من دارم درختانی را در جاهایی می‌بینم که قبلاً نمی‌توانستند زنده بمانند، اما در جاهایی که قبلاً رشد می‌کردند، دارند از بین می‌روند.»
شکست الگوهای سنتی علمی
این “پرش‌های گونه‌ای” تصورات ما از مهاجرت تدریجی و پیش‌بینی‌پذیر را زیر سؤال می‌برد. ما با واقعیتی روبه‌رو هستیم که در آن، اتفاقات تصادفی بین پرندگان و دانه‌ها می‌تواند مرزهای اکولوژیکی جدیدی بسازد.
ارتفاعات جدید درختان کوهستانی؛ کشف با چشم انسان
شاید شگفت‌انگیزترین بخش این داستان، نحوه کشف آن باشد. نه توسط ماهواره، نه با سنسورهای پیشرفته و نه با مدل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، بلکه صرفاً توسط انسانی که در طبیعت قدم می‌زد و با دقت نگاه می‌کرد.
«مردم به قله کوه‌ها نمی‌روند که ببینند واقعاً درختان کجا هستند. آن‌ها به تصاویر ماهواره‌ای متکی‌اند که معمولاً درختان کوچک را نمی‌بیند. کاری که علم می‌کند این است که به ما کمک می‌کند بفهمیم جهان چگونه کار می‌کند.»
ردپای تغییر اقلیم در ارتفاعات بالا
سفورد اضافه می‌کند: «جایی که اثرات تغییرات اقلیمی به‌وضوح دیده می‌شود، ارتفاعات بالا و عرض‌های جغرافیایی بالاست. اگر می‌خواهیم نبض تغییرات را بفهمیم، باید به این مناطق نگاه کنیم. تنها کافی‌ست مردم را به آن‌جا ببریم.»
داستانی از تاب‌آوری و امید
سفورد و تیم دانشجویانش تابستان امسال به کوهستان‌های جنوب سیرا نوادا بازخواهند گشت. آن‌ها از کوه کاویا تا کوه ویتنی و دیگر پارک‌ها را طی خواهند کرد تا نمونه‌های بیشتری از این درختان خاص بیابند.
کار آن‌ها شامل شناسایی نهال‌ها، اندازه‌گیری ارتفاع درختان و اصلاح مدل‌های ارتفاعی با داده‌های واقعی از زمین خواهد بود.
روایت زندگی در ارتفاعات جدید
هدف آن‌ها ساده است: درک آنچه در حال وقوع است، قبل از آن‌که تغییرات بیشتری از چشم ما پنهان بماند. شاید کاج جفری برای همیشه بلندترین درخت این ایالت باقی نماند، اما در حال حاضر، روایتگر داستانی از تغییر، تاب‌آوری و راه‌های شگفت‌انگیزی است که زندگی در آن‌ها مسیر جدیدی می‌سازد.
