در بسیاری از آشپزخانه‌ها، درمان‌های خانگی قدیمی به چشم می‌خورند، اما کمتر موردی مانند سرکه سیب باعث این‌همه بحث و توجه می‌شود. این مایع تند و ترش که سابقاً تنها برای سس سالاد به کار می‌رفت، حالا به ستاره شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. ادعا می‌شود که نوشیدن روزانه آن می‌تواند چربی‌های اضافی بدن را از بین ببرد.
یافته‌ای تازه که ممکن است واقعاً مؤثر باشد
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که شاید این ادعا کاملاً بی‌پایه نباشد. گروهی از داوطلبان لبنانی بین ۱۲ تا ۲۵ سال، که روزانه تا یک قاشق غذاخوری سرکه سیب مصرف کردند، در طول ۱۲ هفته به‌طور میانگین حدود ۶.۸ کیلوگرم وزن کم کردند.
جزئیات مطالعه علمی بر روی سرکه سیب
طراحی پژوهش
این پژوهش به‌صورت دوسوکور و کنترل‌شده با دارونما، توسط دکتر «رونی ابو خلیل» از دانشگاه روح‌القدس کسلیک در لبنان انجام شد. این تحقیق وزن، اندازه دور کمر، قند خون ناشتا و کلسترول را بررسی کرد.
تقسیم‌بندی گروه‌های آزمایشی
شرکت‌کنندگان به چهار گروه تقسیم شدند:
- سه گروه به ترتیب ۵، ۱۰ یا ۱۵ میلی‌لیتر سرکه سیب رقیق‌شده در آب مصرف کردند
- گروه چهارم دارونما دریافت کرد
نتایج نشان داد افرادی که بیشترین میزان (۱۵ میلی‌لیتر) را مصرف کرده بودند، وزنشان از حدود ۷۸ کیلوگرم به ۷۰ کیلوگرم کاهش یافت. همچنین، اندازه دور کمر و باسن آن‌ها نیز کاهش یافت.
بهبود در شاخص‌های زیستی
آزمایش خون در پایان دوره ۱۲ هفته‌ای نیز بهبود قابل‌توجهی را نشان داد:
- کاهش دو رقمی در قند خون ناشتا
- کاهش تری‌گلیسیرید
- کاهش کل کلسترول
نکته جالب توجه این است که هیچ عارضه جانبی جدی ثبت نشد و شرکت‌کنندگان هیچ تغییر عمدی در رژیم غذایی یا فعالیت ورزشی خود نداشتند.
محدودیت‌های پژوهش
با این حال، نویسندگان این تحقیق تأکید دارند که به دلیل مدت‌زمان نسبتاً کوتاه مطالعه (سه ماه) و محدود بودن جامعه آماری (۱۲۰ نوجوان لبنانی)، نباید نتایج را بیش از حد تعمیم داد. آن‌ها خواستار انجام مطالعات طولانی‌تر با شرکت‌کنندگان متنوع‌تر هستند تا بتوان توصیه‌های درمانی دقیق‌تری ارائه داد.
چرا تمرکز بر نوجوانان بود؟
اهمیت پیشگیری در دوران نوجوانی
چاقی در نوجوانی زمینه‌ساز دیابت، بیماری قلبی و برخی سرطان‌ها در بزرگسالی است. در ایالات متحده، تقریباً یک‌پنجم نوجوانان شاخص توده بدنی (BMI) بالا دارند. از این رو، یافتن راهکارهای کم‌هزینه و ایمن برای این گروه سنی از اهمیت بالای بهداشت عمومی برخوردار است.
مزیت انتخاب نوجوانان برای مطالعه
به گفته دکتر ابو خلیل، انتخاب نوجوانان و جوانان به این دلیل بود که تحقیقات قبلی بیشتر بر بزرگ‌سالان تمرکز داشتند. این گروه سنی جوان به پژوهشگران کمک کرد تا اثرات کند شدن متابولیسم ناشی از سن را از نتایج حذف کنند.
با این حال، تغییرات هورمونی در دوران بلوغ می‌تواند بر اشتها و ذخیره چربی تأثیر بگذارد، موضوعی که باید در پژوهش‌های بعدی بررسی شود.
مکانیسم احتمالی اثرگذاری سرکه سیب
نقش اصلی اسید استیک
ترکیب فعال اصلی در سرکه سیب، «اسید استیک» است که به‌سرعت از معده وارد خون می‌شود. این ترکیب ممکن است سلول‌ها را به سوزاندن چربی به‌جای ذخیره آن تشویق کند. داده‌های حیوانی نشان داده‌اند که اسید استیک باعث فعال شدن «پروتئین کیناز فعال‌شونده توسط AMP» می‌شود، که سوئیچ متابولیکی مهمی برای مصرف بیشتر انرژی است.
تأثیر بر سیری و کاهش اشتها
به گفته دکتر ابو خلیل، یکی از مکانیسم‌های پیشنهادی این است که سرکه سیب حس سیری را افزایش می‌دهد، در نتیجه باعث کاهش کالری مصرفی می‌شود. این ماده ممکن است تخلیه معده را نیز کند کند، که سبب ایجاد احساس سیری با غذای کمتر خواهد شد.
همچنین، برخی هورمون‌های دستگاه گوارش مانند GLP-1 و PYY که در موش‌ها پس از مصرف سرکه سیب افزایش می‌یابند و اشتها را کاهش می‌دهند، ممکن است در انسان نیز اثر مشابهی داشته باشند؛ هرچند این موضوع هنوز در نوجوانان بررسی نشده است.
مقایسه با مطالعات پیشین
یافته‌های مشابه در مطالعات ژاپنی
نتایج این مطالعه شباهت‌هایی با تحقیقی در ژاپن در سال ۲۰۰۹ دارد. در آن مطالعه، بزرگ‌سالانی که روزانه ۱۵ یا ۳۰ میلی‌لیتر سرکه سیب مصرف می‌کردند، طی ۱۲ هفته بین ۰.۹ تا ۱.۸ کیلوگرم وزن کم کردند و سطح تری‌گلیسیریدشان کاهش یافت.
جمع‌بندی از مرور مطالعات
یک فراتحلیل در سال ۲۰۲۱ شامل ۹ کارآزمایی بالینی نشان داد که مصرف روزانه حداکثر ۱۵ میلی‌لیتر سرکه سیب برای بیش از ۸ هفته، می‌تواند قند خون ناشتا را حدود ۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر کاهش دهد و همچنین ۶ واحد از کل کلسترول بکاهد. هرچند، تأثیر آن بر HDL و انسولین ناچیز بود.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که سرکه سیب می‌تواند فواید متوسطی برای افراد دارای نشانگرهای متابولیک بالا داشته باشد. همچنین تأکید می‌شود که دوز مصرف، مدت استفاده و وضعیت سلامتی اولیه فرد در نتایج نهایی مؤثر هستند.
خطراتی که باید در نظر گرفت
تأثیر بر دندان و معده
به‌رغم مزایای احتمالی، سرکه سیب اسیدی است و ممکن است مینای دندان را فرسوده کرده یا گلو را تحریک کند. انجمن دندان‌پزشکی آمریکا توصیه می‌کند که برای کاهش خطر، سرکه سیب را در آب رقیق کرده و از نی برای نوشیدن استفاده شود تا تماس آن با دندان به حداقل برسد.
دندان‌پزشکان پیشنهاد می‌کنند که سرکه سیب در حداقل ۲۳۰ میلی‌لیتر آب حل شود، از نی استفاده گردد و تا یک ساعت بعد از نوشیدن مسواک زده نشود.
تداخل دارویی احتمالی
افرادی که داروهایی مانند انسولین، داروهای ادرارآور یا داروهای تأخیر در تخلیه معده مصرف می‌کنند، باید قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند، زیرا سرکه سیب ممکن است اثر داروها را تقویت یا عوارض گوارشی مانند «گاستروپارزی» را تشدید کند.
همچنین محققان اشاره کردند که گروه دارونما در پژوهش لبنانی، هیچ‌گونه افزایش وزنی نداشتند. این موضوع نشان می‌دهد که پایداری سبک زندگی ممکن است به اندازه خود سرکه سیب در کاهش وزن نقش داشته باشد.
نتیجه‌گیری: کاربرد روزمره و نکات مهم
راهکارهای منطقی مصرف
افرادی که قصد دارند از سرکه سیب استفاده کنند، می‌توانند آن را مانند یک چاشنی غذایی به کار ببرند. به‌جای نوشیدن مستقیم، ریختن یک تا دو قاشق چای‌خوری روی سالاد یا سبزیجات هم مزه غذا را بهتر می‌کند، هم خطر آسیب به مینای دندان را کاهش می‌دهد.
حتی اگر سرکه سیب کمک کوچکی به سوخت‌وساز بدن بکند، کنترل پایدار وزن همچنان وابسته به تغذیه متعادل، دریافت پروتئین کافی، خواب مناسب و فعالیت بدنی منظم است.
مطالعات آینده نشان خواهند داد که آیا بزرگ‌سالان با متابولیسم کندتر نیز واکنشی مشابه دارند یا نه. اما در حال حاضر، کارشناسان توصیه می‌کنند مصرف سرکه سیب همراه با اصول پایه‌ای سبک زندگی سالم انجام گیرد.
منبع: این مطالعه در مجله BMJ Nutrition, Prevention & Health منتشر شده است.
