قهوه، نوشیدنی محبوب میلیون‌ها نفر در وعده صبحانه است؛ محبوبیتی که هم به خاطر طعم دل‌نشین آن است، هم انرژی‌ای که بعد از اولین جرعه احساس می‌شود. حالا یک مطالعه دانمارکی نشان می‌دهد که این نوشیدنی ممکن است باعث کاهش وزن هم بشود؛ آن هم به لطف مولکولی ناشناخته که در قهوه‌های بدون فیلتر یافت می‌شود.
چرا «کافستول» اهمیت دارد؟
کافستول یک ترکیب دی‌ترپنی محلول در چربی است که بیش‌ترین میزان آن در قهوه اسپرسو، قهوه فرانسه (فرنچ‌پرس) و قهوه ترک دیده می‌شود.
رهبر تحقیق، دکتر «فردریک دی. ملبای» از مرکز دیابت استنو در آرهوس دانمارک می‌گوید:
«ما می‌خواستیم بدانیم آیا کافستول خالص‌شده می‌تواند شاخص‌هایی را که با چاقی و دیابت مرتبط هستند تغییر دهد یا نه.»
یافته‌های اولیه مطالعه
تیم تحقیق اعلام کرد:
«شرکت‌کنندگانی که کافستول دریافت کردند، طی ۱۲ هفته به طور میانگین ۰/۸۸ کیلوگرم کاهش وزن داشتند.»
در این مطالعه ۱۲ هفته‌ای، کنترل‌شده با دارونما، ۴۰ فرد بزرگسال دارای دور کمر بالا، روزانه دو بار کپسولی حاوی ۶ میلی‌گرم کافستول یا یک کپسول بی‌اثر مصرف کردند.
تحقیقات قبلی نیز نشان داده بودند که مصرف‌کنندگان منظم قهوه بدون فیلتر، نرخ پایین‌تری از ابتلا به دیابت نوع ۲ دارند.
ایزوله‌کردن کافستول به دانشمندان دانمارکی این امکان را داد تا بررسی کنند که آیا تغییر وزن و چربی بدون مصرف کامل قهوه هم ممکن است یا نه.
نگاهی دقیق‌تر به مطالعه دانمارکی
رژیم غذایی شرکت‌کنندگان
افراد شرکت‌کننده در این تحقیق رژیم غذایی همیشگی خود را حفظ کردند، اما فقط مجاز به نوشیدن یک فنجان قهوه بدون فیلتر در روز بودند تا میزان اضافی کافستول دریافت نکنند.
در عوض، می‌توانستند به‌دلخواه خود قهوه فیلترشده یا فوری مصرف کنند؛ چرا که این‌ها تقریباً حاوی کافستول نیستند.
بررسی‌های بالینی انجام‌شده
- چربی شکمی: با استفاده از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) قبل و بعد از مطالعه اندازه‌گیری شد.
- آزمایش خون: برای بررسی سطح گلوکز و آنزیم‌های کبدی انجام گرفت.
این طراحی، مشابه مطالعات قبلی روی قهوه است، اما با این تفاوت که این‌بار از یک مولکول خالص استفاده شده نه از قهوه دم‌کرده.
آنچه اعداد و ارقام نشان می‌دهند
تأثیر بر چربی احشایی
در گروه دریافت‌کننده کافستول، چربی احشایی (چربی درونی اطراف اندام‌ها) ۵ درصد کاهش یافت؛ معادل حدود ۴۴۰ میلی‌لیتر چربی کمتر.
کاهش وزن کلی
وزن این گروه ۲ درصد کاهش داشت، در حالی که گروه دارونما در همین مدت نزدیک به یک کیلوگرم اضافه وزن پیدا کرد.
سلامت کبد
- سطح آنزیم GGT (گاما-گلوتامیل ترانسفراز) در گروه کافستول ۱۵ درصد کاهش یافت.
- این کاهش مهم است، چون GGT بالا می‌تواند پیش‌بینی‌کننده شروع دیابت باشد.
عوامل بدون تغییر محسوس
- گلوکز ناشتا
- فشار خون
- چربی زیرپوستی
یعنی به نظر می‌رسد کافستول در مرحله اول چربی‌های عمقی شکمی را هدف قرار می‌دهد.
مقایسه کافستول با ترکیبات دیگر قهوه
دانه‌های قهوه صدها ماده شیمیایی دارند، اما معمولاً خبرها روی کافئین یا اسید کلروژنیک تمرکز می‌کنند.
کافستول متفاوت است؛ چرا که در روغن‌های قهوه حل می‌شود و معمولاً توسط فیلترهای کاغذی حذف می‌شود. به همین دلیل، قهوه فرنچ‌پرس هم مزه‌ای غنی‌تر دارد، هم مقدار بیشتری از این مولکول را منتقل می‌کند.
یافته‌های پیشین
تحقیقات حیوانی نشان داده بودند که کافستول می‌تواند باعث ترشح بهتر انسولین شود، اما در داده‌های انسانی اخیر تغییری در حساسیت به انسولین مشاهده نشد.
نویسندگان می‌گویند:
«ممکن است دوز بالاتر یا مدت زمان طولانی‌تر، اثراتی را نشان دهد که در ۱۲ هفته با ۱۲ میلی‌گرم در روز قابل مشاهده نیست.»
کاهش چربی، نوع چربی و ریسک‌های سلامت
کاهش چربی احشایی اهمیت زیادی دارد، چون این نوع چربی اسیدهای چرب آزاد زیادی وارد جریان خون می‌کند. این اسیدها باعث مقاومت به انسولین و التهاب می‌شوند.
کاهش این چربی بدون رژیم‌های سخت‌گیرانه، کافستول را به یک ابزار بالقوه تغذیه‌محور برای مقابله با سندرم متابولیک تبدیل می‌کند.
یافته‌ای مشابه با عصاره قهوه سبز
در گذشته نیز مطالعاتی روی عصاره قهوه سبز انجام شده بود که در آن‌ها اسید کلروژنیک به طور ملایمی باعث کاهش شاخص توده بدنی (BMI) در افراد دارای اضافه‌وزن شد.
این مطالعات در کنار هم این پیام را تقویت می‌کنند که قهوه چیزی فراتر از یک نوشیدنی انرژی‌زا است.
هشدار درباره کلسترول
مطالعات گذشته نشان داده‌اند که مصرف روزانه کافستول بالای ۱۰ میلی‌گرم می‌تواند کلسترول LDL را افزایش دهد.
علت احتمالی این افزایش، سرکوب دفع اسیدهای صفراوی از کبد است.
خبر خوب
در این مطالعه دانمارکی، با دوز ۱۲ میلی‌گرم در روز، افزایش کلسترول مشاهده نشد؛
یعنی شاید بازه‌ای باریک وجود داشته باشد که در آن مزایای کاهش وزن ظاهر می‌شوند بدون اثر منفی بر چربی خون.
با این حال، افرادی که در معرض بیماری قلبی هستند، باید منتظر مطالعات بزرگ‌تر ایمنی باشند، قبل از آن‌که به دنبال مکمل‌های کافستول بروند.
قهوه‌های فیلترشده همچنان پلی‌فنول‌ها را بدون ترکیبات دی‌ترپنی (مثل کافستول) منتقل می‌کنند؛ بدون این‌که به کلسترول آسیبی بزنند.
پرسش‌های بی‌پاسخ و گام‌های بعدی
دکتر سورن گرگِرسن و همکارانش در گزارش خود نوشتند:
«مطالعه حاضر نشان می‌دهد که مصرف ۶ میلی‌گرم کافستول، دو بار در روز، به مدت ۱۲ هفته باعث کاهش چربی احشایی، وزن بدن و سطح GGT در مقایسه با دارونما می‌شود.»
پیشنهادات پژوهشگران
- اجرای مطالعات روی افراد مبتلا به پیش‌دیابت و دیابت که مشکلات متابولیکی شدیدتری دارند و احتمالاً از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد.
- درک بهتر از این‌که کافستول چگونه متابولیسم چربی را تغییر می‌دهد بدون آن‌که پاسخ انسولینی را تغییر دهد.
یکی از نظریه‌ها می‌گوید کافستول ممکن است فعالیت میتوکندری‌ها در سلول‌های چربی را تغییر دهد، به‌طوری که تری‌گلیسریدهای ذخیره‌شده به سمت سوخت‌وساز سوق داده شوند نه انبار شدن.
نکته درباره دوز و روش مصرف
کپسول‌هایی که در این مطالعه استفاده شده‌اند، معادل حدود چهار فنجان ۱۵۰ میلی‌لیتری قهوه فرنچ‌پرس هستند.
افرادی که بخواهند این مقدار را از طریق اسپرسو دریافت کنند، نیاز به چندین شات در روز دارند و در این میان کافئین و دیگر ترکیبات را نیز دریافت خواهند کرد.
این مطالعه در مجله Nutrients منتشر شده است.
