داروهایی مانند سماگلوتاید (Semaglutide) پیش‌تر به خاطر توانایی در کاهش خطر رویدادهای عمده قلبی‌عروقی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ شناخته شده‌اند. اما پرسش کلیدی این بود که آیا داروی مشابهی مانند تیرزپاتاید (Tirzepatide) نیز اثر مشابهی دارد؟ و در عمل واقعی (نه فقط در آزمایش‌های کنترل‌شده) عملکرد این دو چگونه است؟
مطالعه جدید از بیمارستان Mass General Brigham چه می‌گوید؟
تحقیقی تازه از بیمارستان Mass General Brigham برای نخستین‌بار تصویری جامع از دنیای واقعی ارائه می‌دهد. نتیجه واضح است: هر دو دارو خطر سکته قلبی، سکته مغزی و مرگ را کاهش می‌دهند، با تفاوت‌های جزئی میانشان.
هدف پژوهشگران چه بود؟
تیم تحقیقاتی می‌خواست از محدوده آزمایش‌های دارویی تک‌محور فراتر رود و پرسشی کاربردی‌تر مطرح کند: در عمل بالینی روزمره، آیا هر دو دارو خطر قلبی‌عروقی را کاهش می‌دهند؟ و در مقایسه با درمان‌های رایج تا چه اندازه مؤثر هستند؟
برای پاسخ، آن‌ها داده‌های ملی نزدیک به یک میلیون بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ را بررسی کردند و نتایج بیماران تحت درمان با تیرزپاتاید، سماگلوتاید و سایر درمان‌های استاندارد را مقایسه کردند.
«آزمایش‌های تصادفی کنترل‌شده هنوز معیار طلایی در تولید شواهد پزشکی‌اند، اما همه پرسش‌ها را نمی‌توان با این روش‌های پرهزینه و زمان‌بر پاسخ داد.»
— دکتر نیلز کروگر (Nils Krüger)، نویسنده اصلی مطالعه
او افزود: «داده‌های واقعی بالینی، اگر درست تحلیل شوند، به ما اجازه می‌دهند تا پرسش‌های مرتبط با دنیای واقعی را سریع‌تر و مؤثرتر بررسی کنیم.»
نحوه بررسی داروها در این مطالعه
در این تحقیق، داروها به‌صورت مستقیم در یک آزمایش تصادفی با یکدیگر مقایسه نشدند، بلکه پژوهشگران از مطالعات مشاهده‌ای دقیق با استفاده از داروهای مقایسه‌ای فعال بهره بردند که پروفایل قلبی‌عروقی شناخته‌شده‌ای داشتند.
- برای سماگلوتاید از داروی سیتاگلیپتین (Sitagliptin) استفاده شد که اثر خنثی بر خطر قلبی دارد.
- برای تیرزپاتاید از دولاگلوتاید (Dulaglutide) استفاده شد که یک آگونیست شناخته‌شده گیرنده GLP-1 است.
این مقایسه‌ها به پژوهشگران کمک کرد تا کاهش خطر قلبی را در زمینه‌ای واقعی‌تر بسنجند و از مقایسه اشتباه میان کاربران و غیرکاربران دارو جلوگیری کنند.
نتایج: حفاظت قلبی قوی در هر دو دارو
نتایج به روشنی نشان داد که هر دو دارو تأثیر محافظتی قوی بر قلب دارند. دکتر کروگر می‌گوید:
«داده‌های ما نشان می‌دهند این اثرات محافظتی خیلی زود ظاهر می‌شوند و احتمالاً فراتر از اثرات کاهش وزن هستند.»
در مقایسه با سیتاگلیپتین، مصرف سماگلوتاید با ۱۸٪ کاهش خطر سکته قلبی و مغزی همراه بود.
در مقایسه با دولاگلوتاید، تیرزپاتاید ۱۳٪ کاهش خطر سکته، سکته مغزی و مرگ ناشی از هر علت را نشان داد.
هرچند سازوکارهای دقیق زیستی هنوز مشخص نیست، این داده‌ها نشان می‌دهند که تأثیر داروها تنها ناشی از کاهش وزن نیست.
مقایسه تیرزپاتاید و سماگلوتاید
هرچند تولیدکنندگان این داروها هر یک مدعی برتری محصول خود در حفاظت قلبی هستند، مطالعه جدید چنین ادعایی را تأیید نمی‌کند.
دکتر کروگر توضیح می‌دهد:
«بر اساس تحلیل‌های اخیر شرکت‌ها، هر کدام داروی خود را مؤثرتر معرفی کرده‌اند، اما یافته‌های ما فقط تفاوت‌های اندکی را نشان می‌دهد و هر دو دارو سود قابل‌توجهی دارند.»
به عبارت دیگر، در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که در معرض خطر قلبی هستند، انتخاب میان این دو دارو می‌تواند بر اساس عواملی چون تحمل‌پذیری، دسترسی، اهداف متابولیک و بیماری‌های هم‌زمان انجام شود.
اهمیت رویکرد مبتنی بر دنیای واقعی
داده‌های ادعا (Claims Data) نمی‌توانند جای آزمایش‌های تصادفی را بگیرند، اما می‌توانند دیدی گسترده‌تر فراهم کنند؛ از جمله ترکیب داروها، تفاوت‌های بیماران و چالش‌های پیروی از درمان.
پژوهشگران با رویکردی شفاف، پروتکل مطالعه را به‌صورت عمومی ثبت کرده و کدهای تحلیلی خود را منتشر کردند تا جامعه علمی بتواند نتایج را بازبینی و تکرار کند.
«امید داریم این مطالعه به پزشکان در درک بهتر عملکرد داروهای جدید در شرایط واقعی کمک کند.»
— دکتر شرلی وانگ، نویسنده ارشد مطالعه
پیام برای پزشکان و بیماران
برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ با خطر بالای قلبی‌عروقی، هر دو دارو یعنی تیرزپاتاید و سماگلوتاید گزینه‌های قدرتمندی برای کاهش خطر سکته قلبی، سکته مغزی و مرگ محسوب می‌شوند.
این اثرات از همان مراحل اولیه درمان ظاهر می‌شوند و برای بیماران با خطر بالای آترواسکلروز اهمیت بالایی دارند. این یافته‌ها همچنین بر تغییر جهت مهمی در درمان دیابت تأکید دارند:
درمان‌های کنترل قند خون که از اندام‌ها نیز محافظت می‌کنند، در حال تبدیل شدن به استاندارد جدید مراقبت هستند.
سؤالاتی که هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند
با وجود نتایج مثبت، برخی پرسش‌ها همچنان باقی است:
- سازوکار دقیق حفاظت قلبی هنوز مشخص نیست.
- تفاوت‌های دقیق در انتخاب بیماران و تجویزها کنترل نشده است.
- آزمایش‌های مستقیم سر به سر و پیگیری‌های بلندمدت هنوز انجام نشده‌اند.
مطالعات آینده می‌توانند به درک بهتر دوام اثرات، ایمنی و تأثیرات در گروه‌های خاص مانند سالمندان یا بیماران کلیوی کمک کنند.
جمع‌بندی
پیام نهایی ساده است: در دنیای واقعی، هر دو دارو از قلب محافظت می‌کنند. بنابراین به‌جای تمرکز بر تفاوت‌های جزئی، اولویت باید شروع سریع درمانی مؤثر و قلب‌محافظ باشد.
نتایج این پژوهش در نشریه Nature Medicine منتشر و در نشست علمی انجمن قلب آمریکا (AHA 2025) ارائه شده است.
