افزایش محبوبیت حمام‌های سرد
در سال‌های اخیر، غوطه‌وری در آب سرد به یکی از روندهای محبوب در حوزه سلامت و برنامه‌های ورزشی تبدیل شده است. بسیاری از افراد به فواید آن معتقدند و ادعا می‌کنند که این روش باعث افزایش شفافیت ذهنی و بهبود ریکاوری بدن می‌شود. اما علم چه می‌گوید؟ آیا این ادعاها واقعیت دارند؟
بررسی علمی تأثیر آب سرد بر بدن
محققان دانشگاه اتاوا تصمیم گرفتند تأثیر غوطه‌وری در آب سرد را از منظر علمی بررسی کنند. آن‌ها نه‌تنها واکنش‌های سطحی بدن در برابر سرما را مورد مطالعه قرار دادند، بلکه تأثیرات آن را در سطح سلولی نیز تحلیل کردند.
نتایج این تحقیق می‌تواند دیدگاه ما را درباره مواجهه با سرما و نقش آن در حفظ سلامت تغییر دهد.
تأثیر غوطه‌وری در آب سرد بر سلول‌ها طی یک هفته
محققان واحد پژوهشی فیزیولوژی انسانی و محیطی این مطالعه را روی ده مرد جوان و سالم انجام دادند.
نحوه انجام آزمایش
- هر شرکت‌کننده به مدت هفت روز، روزانه یک ساعت در آب با دمای ۱۴ درجه سانتی‌گراد (۵۷.۲ درجه فارنهایت) غوطه‌ور شد.
- نمونه‌های خون در روزهای اول، چهارم و هفتم قبل و بعد از هر جلسه جمع‌آوری شد.
- تمرکز اصلی بر روی بررسی سلول‌های ایمنی و نحوه واکنش آن‌ها به سرما بود، نه فقط تغییرات سطحی مثل درد عضلانی.
تأکید بر پاک‌سازی سلولی و مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها
محققان بر دو فرآیند مهم تمرکز کردند:
- اتوفاژی (Autophagy): مکانیسم طبیعی بدن برای از بین بردن اجزای آسیب‌دیده سلولی.
- آپوپتوز (Apoptosis): مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها، فرآیندی که به حفظ سلامت بدن کمک می‌کند.
پروفسور کنی، از محققان این مطالعه، اظهار داشت:
«نتایج ما نشان می‌دهد که قرارگیری مکرر در معرض سرما، عملکرد اتوفاژی را بهبود می‌بخشد. این امر به سلول‌ها کمک می‌کند که استرس را بهتر مدیریت کنند و می‌تواند پیامدهای مهمی برای سلامت و طول عمر داشته باشد.»
استرس اولیه ناشی از غوطه‌وری در آب سرد
در روز اول آزمایش، علائم استرس واضحی مشاهده شد:
- افزایش پروتئین p62، که معمولاً هنگام اختلال در اتوفاژی تجمع می‌یابد.
- عدم افزایش LC3-II، که نشانگر فعالیت اتوفاژی است.
- افزایش علائم آپوپتوز، به‌ویژه کاسپاز-۳ فعال‌شده که نشان‌دهنده مرگ سلولی است.
این نتایج نشان داد که در ابتدا، مواجهه با سرما باعث ایجاد استرس شدید در سلول‌ها شده و سیستم‌های طبیعی ترمیم بدن قادر به جبران سریع آسیب‌ها نبودند. اما این وضعیت تا روز چهارم تغییر کرد.
نشانه‌های بهبود سلولی
در روز چهارم، اولین نشانه‌های سازگاری مشاهده شد:
- سطح LC3-II شروع به افزایش کرد، که نشان‌دهنده فعال شدن اتوفاژی بود.
- میزان p62 کاهش یافت، هرچند هنوز بالاتر از سطح پایه بود.
- کاسپاز-۳ همچنان بالا بود، نشان‌دهنده این که سلول‌ها همچنان تحت استرس بودند.
تا روز هفتم، تغییرات قابل‌توجهی در سلول‌ها ایجاد شد:
- افزایش چشمگیر LC3-II نشان‌دهنده فعال شدن کامل اتوفاژی بود.
- کاهش سطح p62 به کمتر از مقدار اولیه، نشان‌دهنده بهبود در فرآیند پاک‌سازی سلولی.
- کاهش کاسپاز-۳ به سطح طبیعی، که نشان داد سلول‌ها شروع به تنظیم خود کرده و بهتر با استرس کنار می‌آیند.
اثبات یادگیری سلولی
محققان برای بررسی بیشتر، سلول‌های خون شرکت‌کنندگان را قبل و بعد از دوره آزمایش در شرایط آزمایشگاهی (ex vivo) در معرض سرما قرار دادند.
- قبل از سازگاری، پاسخ اتوفاژی ضعیف بود و نرخ آپوپتوز بالا بود.
- پس از هفت روز آزمایش، سطح LC3-II در دماهای پایین (کمتر از ۳۵ درجه سانتی‌گراد) به طور قابل توجهی افزایش یافت، در حالی که علائم آپوپتوز کاهش پیدا کرد.
این تغییرات نشان داد که سلول‌ها نه‌تنها به سرما عادت کرده‌اند، بلکه این سازگاری در سطح مولکولی نیز ثبت شده است.
تأثیر سرما بر پروتئین‌های استرس
محققان همچنین دو پروتئین مرتبط با استرس، HSP70 و HSP90، را بررسی کردند.
- در طول مواجهه با سرما، سطح این پروتئین‌ها افزایش یافت.
- اما مقدار آن‌ها در طول هفت روز ثابت ماند، که نشان می‌دهد بدن با تنظیم داخلی، نیاز به افزایش بیشتر این پروتئین‌ها را از بین برده است.
شواهد فیزیولوژیکی از سازگاری
علاوه بر نشانگرهای سلولی، تغییرات فیزیولوژیکی نیز نشان داد که بدن به سرما عادت کرده است:
- کاهش سطح لاکتات خون در روز هفتم، که نشان می‌دهد لرزش بدن کمتر شده و سیستم گرمایی بدن کارآمدتر شده است.
- کاهش نرخ کاهش دمای بدن، به این معنا که افراد زمان بیشتری طول می‌کشید تا به دمای خطرناک ۳۵.۵ درجه سانتی‌گراد برسند.
آیا غوطه‌وری در آب سرد روند پیری را کند می‌کند؟
دکتر کینگ، نویسنده اصلی مطالعه، می‌گوید:
«ما از سرعت سازگاری بدن شگفت‌زده شدیم. مواجهه با سرما ممکن است در پیشگیری از بیماری‌ها و حتی کند کردن روند پیری در سطح سلولی نقش داشته باشد. این فرآیند مانند یک تنظیم مجدد برای ماشین‌آلات میکروسکوپی بدن است.»
آینده پژوهش‌ها در زمینه مواجهه با سرما
اگرچه این مطالعه روی مردان جوان و سالم انجام شد، اما سؤالات مهمی را مطرح می‌کند:
- آیا افراد مسن نیز از این روش بهره‌مند می‌شوند؟
- آیا مواجهه با سرما برای افرادی با بیماری‌های مزمن مفید است؟
استفاده از سرما در برنامه‌های سلامت
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که قرارگیری کنترل‌شده در معرض سرما می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت داشته باشد.
- تنها هفت روز غوطه‌وری روزانه، نحوه واکنش سلول‌ها به استرس را تغییر داد.
- این یکی از اولین مطالعاتی است که این تغییرات را در سطح مولکولی در انسان نشان داده است.
با تحقیقات بیشتر، می‌توان دستورالعمل‌هایی برای میزان دما، مدت‌زمان و دفعات مواجهه با سرما تعیین کرد.
نتیجه‌گیری
چه ورزشکار باشید و چه فردی که به دنبال افزایش طول عمر است، تحقیقات نشان می‌دهد که پاسخ ممکن است در یک وان آب یخ نهفته باشد.
مطالعه حاضر در مجله Advanced Biology منتشر شده است.
