یک نگاه کوتاه به صفحه گوشی در ساعت ۳ صبح شاید بی‌خطر به‌نظر برسد، اما همین نور ممکن است بدن را به اشتباه بیندازد و فکر کند روز است، درست زمانی که بیش از هر چیز به خواب نیاز دارد. پژوهشی جدید که وضعیت بیش از ۸۸ هزار بزرگسال را بررسی کرده، نشان داده که نور زیاد در شب تنها مزاحم خواب نیست، بلکه با افزایش قابل توجه چندین بیماری قلبی مرتبط است.
تأثیر نور شبانه بر سلامت قلب
داده‌هایی از ۱۳ میلیون ساعت نور و سلامتی
دانیل ویندرد از دانشگاه فلایندرز و همکارانش بیش از ۱۳ میلیون ساعت داده از حسگرهای نوری مچی جمع‌آوری کردند و سپس سوابق سلامتی شرکت‌کنندگان را طی یک دهه بررسی کردند.
نتیجه شگفت‌آور بود: میان افرادی که اتاق‌خوابشان بعد از نیمه‌شب به طور منظم روشن بود، بین ۲۳ تا ۵۶ درصد افزایش در بروز بیماری عروق کرونر، حمله قلبی، نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و سکته مغزی مشاهده شد.
اختلال در ساعت زیستی بدن
نوری که بدن را از تعادل خارج می‌کند
بدن انسان توسط «ریتم شبانه‌روزی» یا همان ساعت زیستی کنترل می‌شود؛ چرخه‌ای تقریباً ۲۴ ساعته که تنظیم ترشح هورمون‌ها، فشار خون و سوخت‌وساز بدن را بر عهده دارد.
حتی یک مواجهه کوتاه با نور چراغ سقفی در شب می‌تواند ساعت درونی بدن را چند ساعت به تأخیر بیندازد و باعث شود قلب از هماهنگی با دیگر سیستم‌های بدن خارج شود.
نقش ملاتونین در شب
هورمون ملاتونین که پس از غروب افزایش می‌یابد، به رگ‌های خونی سیگنال می‌دهد تا منبسط شوند و فشار خون شبانه کاهش یابد. اما حتی نور عادی فضای داخلی، در حدود ۱۰۰ لوکس، می‌تواند سطح ملاتونین را تا نصف کاهش دهد و انقباض رگ‌ها را تا صبح حفظ کند.
شب‌کاری و خطرات قلبی
شواهدی از مطالعات گسترده
مطالعه‌ای در پایگاه اطلاعات زیستی بریتانیا (UK Biobank) روی ۲۳۸٬۶۶۱ نفر نشان داد کسانی که به‌طور منظم شب‌ها کار می‌کنند، خطر بالاتری از بیماری‌های قلبی مرگبار را تجربه می‌کنند؛ بخشی از این خطر ناشی از اختلال در زمان‌بندی خواب است.
نورهای بیرونی هم بی‌تأثیر نیستند
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ از انجمن سکته آمریکا نشان داد ساکنان شهر نینگبو در چین که در معرض شدیدترین نور خیابانی قرار داشتند، ۴۳ درصد بیشتر در معرض بیماری‌های مغزی-عروقی بودند نسبت به افرادی که در مناطق تاریک‌تر زندگی می‌کردند.
ارتباط نور اتاق‌خواب با بیماری‌های قلبی
اندازه‌گیری نور شبانه با حسگر
تیم ویندرد از داوطلبان خواست بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ یک هفته حسگر نوری بپوشند. این حسگر هر نوع نوری را ثبت می‌کرد: از چراغ کنار تخت گرفته تا نور صفحه گوشی یا چراغ‌های خودرو.
افرادی که در روشن‌ترین دهک قرار گرفتند، تنها با حدود یک ساعت قرارگیری در معرض نور سقفی بین نیمه‌شب تا ۶ صبح، وارد این گروه شدند.
در بازه پیگیری هشت‌ساله، علائم مشکلات قلبی در این افراد ظاهر شد؛ مستقل از سن، سیگار، ژنتیک یا طول خواب. این الگو در هر پنج بیماری قلبی بررسی‌شده مشاهده شد که نشان‌دهنده تأثیر گسترده بر بافت عروقی است.
قلب زنان و حساسیت به نور شب
حذف تفاوت‌های جنسی در خطر بیماری قلبی
معمولاً زنان دیرتر از مردان به بیماری قلبی دچار می‌شوند، زیرا استروژن از دیواره عروق محافظت می‌کند. اما در این مطالعه، زنانی که شب‌ها در معرض نور زیاد بودند، خطر مشابهی با مردان داشتند؛ به‌طوری که تفاوت رایج بین دو جنس از بین رفت.
دلیل احتمالی تفاوت
آزمایشگاهی نشان داد غده صنوبری در زنان نسبت به مردان سریع‌تر ملاتونین را در پاسخ به نور سرکوب می‌کند. این یافته نشان از حساسیت زیستی بالاتر زنان دارد.
نور شبانه و جوان‌ترها
تأثیر بیشتر بر نسل جوان
جوانان حاضر در این مطالعه نیز ارتباط قوی‌تری بین نور شبانه و نارسایی قلبی یا فیبریلاسیون دهلیزی نشان دادند. این یافته با گزارش‌های قبلی همخوانی دارد که می‌گویند افراد جوانی که شیفت شب کار می‌کنند، سریع‌تر از هم‌سالان خود در معرض خطر قرار می‌گیرند.
فراتر از قلب: تأثیر نور شب بر سایر بخش‌های بدن
دیابت نوع ۲ و چاقی
اختلال در ساعت زیستی می‌تواند نحوه کنترل قند خون را تغییر دهد و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد که خود از عوامل مهم بیماری قلبی است.
مطالعات اپیدمیولوژیک، نور شبانه مزمن را با نرخ بالاتر چاقی و اختلال در عملکرد انسولین مرتبط می‌دانند، حتی با کنترل رژیم غذایی.
آزمایش‌ها روی حیوانات
در آزمایش‌ها، موش‌هایی که تحت نور دائم نگه داشته شدند، در عرض چند هفته دچار سختی عروق و ضخیم‌شدن دیواره قلب شدند. مکانیسم‌های زیربنایی این پدیده که شامل استرس اکسیداتیو و پیام‌رسانی التهابی هستند، با یافته‌های انسانی هم‌راستا هستند.
افزایش خطر سکته مغزی
پژوهشگران سکته هشدار می‌دهند که کاهش یک ساعته خواب با نور مصنوعی می‌تواند فعالیت اعصاب سمپاتیک را افزایش دهد و پتانسیل لخته‌سازی را بالا ببرد.
خواب سالم به‌عنوان یک عامل محافظتی
انجمن قلب آمریکا اکنون «خواب در اتاق تاریک به‌صورت منظم» را در چک‌لیست استاندارد سلامت قلبی با عنوان «۸ عامل حیاتی زندگی» در کنار ورزش و تغذیه قرار داده است.
چگونه شب‌ها اتاق‌خواب را تاریک کنیم؟
توصیه‌های کاربردی
- ساعات خواب ثابتی انتخاب کنید و هر شب محیطی تاریک فراهم کنید.
- اگر قبل از صبح نیاز به بیدار شدن داشتید، از نور شب قرمز یا کهربایی کم‌نور استفاده کنید، نه چراغ پرنور دستشویی.
- حالت شب گوشی را فعال کنید، نور صفحه را زیر ۱۰ درصد ببرید و فاصله گوشی را به اندازه بازو نگه دارید.
- از پرده‌های ضخیم یا چشم‌بند خواب برای جلوگیری از نفوذ نور خیابان استفاده کنید.
- کارکنان شیفت شب می‌توانند حین کار از نور سفید روشن برای هوشیاری استفاده کنند و هنگام برگشت به خانه برای کاهش تحریک مغز، از عینک آفتابی تیره استفاده کنند.
اقدامات ساختاری برای شب‌های تاریک‌تر
تغییرات در شهرها و بیمارستان‌ها
- طراحان شهری در حال در نظر گرفتن سلامت در طراحی نور خیابانی هستند؛ با استفاده از چراغ‌هایی که پرتو را به سمت پایین می‌تابانند، می‌توان هم ایمنی را حفظ کرد هم نور ناخواسته را کاهش داد.
- برخی بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستانی اکنون شب‌ها از نور گرم و کم‌شدت استفاده می‌کنند تا ریتم شبانه‌روزی بیماران حفظ شود و شاید به بهبودی سریع‌تر کمک کند.
- پژوهشگران خواستار آن شده‌اند که در دستورالعمل‌های قلبی، اجتناب از نور شبانه در کنار کاهش مصرف نمک و شمارش قدم‌ها قرار گیرد.
جمع‌بندی
شواهد علمی نشان می‌دهد که دوری از نور شبانه یک تجمل نیست، بلکه به اندازه ورزش و رژیم غذایی، دارویی روزمره برای محافظت از قلب است.
مطالعه در پایگاه medRxiv منتشر شده است.
